26 mei 2011

Aïda: een opera van de intimiteit

Voor het eerst in haar geschiedenis brengt de Vlaamse Opera het beroemdste meesterwerk van Verdi: Aida. Regisseur Peter Konwitschny focust zich op het politieke en psychologische drama tussen de protagonisten. Chef-dirigent Dmitri Jurowski zal laten horen dat hij ook in het Italiaanse genre meer dan thuis is. De Vlaamse Opera brengt maar liefst 14 voorstellingen, in een alternerende bezetting, om zoveel mogelijk mensen te kunnen laten genieten van deze populaire opera.

Egypte. In de oude faraostad Memphis is de spanning te snijden. Vijandig buurland Ethiopië is de grens overgestoken. De priesters trekken zich terug om de legeraanvoerder, die tegen de vijand zal ten strijde trekken, aan te duiden. Een naamloze koning ondergaat de gebeurtenissen. Hij geniet enkel protocollaire macht en is een speelbal in de handen van de machtige, meedogenloze clerus. In de privévertrekken van het paleis wordt een ander machtsspel gespeeld, even uitdagend, even dodelijk: het erotiserend spel tussen twee vrouwen en een man. Radamès, de net aangestelde legerleider en de Ethiopische slavin Aida houden van elkaar. Een verboden liefde maar ook een gevaarlijke liefde want de koningsdochter Amneris, waarvan Aida de dienares is, droomt eveneens van een leven aan de zijde van de jonge legergod. Een uiterst explosieve situatie. Liefde en jaloezie als inzet voor het uitvechten van de machtsconflicten en politieke vendetta’s. Twee vrouwen en een man in het niet te stoppen raderwerk van oorlog en passie.

Na zijn Parijse ervaringen met Don Carlos heeft Verdi geen zin om opnieuw aan zijn schrijftafel te zitten. Er is een waar overredingsoffensief nodig om Verdi uit zijn mokkend stilzwijgen te lokken. Het is een oud-leerling van de maestro en toenmalig muziekdirecteur van de nieuwe opera in Cairo, Emanuele Muzio, die de aanval inzet. Muzio organiseert een ontmoeting om de onderhandelingen over de nieuwe operacompositie op gang te trekken. Ondertussen vertrouwt de gerenommeerde Franse egyptoloog Auguste Mariette zijn synopsis voor een Egyptische opera toe aan Camille du Locle. Wil deze zo goed zijn over de tekst met Verdi te praten. Zoals steeds is het de kwaliteit van het libretto dat Verdi over de streep trekt. Hij zag er onmiddellijk de hand van een ervaren en getalenteerde theaterman in. Verdi aanvaardt op 2 juni 1870 de opdracht onder strikte voorwaarden en begint midden juli te componeren. Nooit hield Verdi de controle over een operaproject zo strak in handen en kon hij artistiek zo autonoom werken als bij het tot stand komen van Aida. Internationale conflicten gooien roet in het eten voor de productie in wereldpremière kan gaan. Einde zomer 1870 barst de Frans -Pruisische oorlog los. In september wordt Napoleon III in Sedan gevangen genomen. De Pruisen bezetten Parijs. Du Locle, samen met de decors en de kostuums voor de Aida productie van Cairo, zitten in de val. Een klein jaar later dan oorspronkelijk voorzien, op 24 december 1871, gaat Aida in de Egyptische hoofdstad in première voor de verzamelde internationale muziekpers. Het wordt een unaniem, groot succes.

In Aida kiest Verdi resoluut voor het individu. De rivaliserende machtblokken van kerk en staat worden vertolkt door indrukwekkende tempelrituelen en ronkende triomftochten. Deze monumentale orkest- en koormonolieten worden telkens verbrijzeld door pakkende intimiteit. Verdi schrijft intens dramatische kamermuziek voor zijn personages. Hun diepste emoties, crisissen en dromen krijgen gestalte in een fijnmazige partituur vol warme harmonie en een originele instrumentatie. Muziek die zich volledig op het wezenlijke van de emoties concentreert.

GIUSEPPE VERDI | AIDA

Muzikale leiding | DMITRI JUROWSKI
Regie | PETER KONWITSCHNY

Première Gent | 21 juni
Première Antwerpen | 1 jul

Labels: , , , ,

29 maart 2011

Missa Solemnis: zo veel meer dan liturgie.

Het Symfonisch Orkest en Koor van de Vlaamse Opera kregen de voorbije jaren niets dan lof voor het artistieke niveau dat ze hebben bereikt. Het intensieve werk van chef dirigent Dmitri Jurowski en koorleider Yannis Pouspourikas is daar niet vreemd aan. In Beethoven’s imposante Missa Solemnis kunnen ze hun kwaliteiten opnieuw bewijzen. Het wordt meteen de eerste keer om maestro Jurowski aan het werk te horen in het Duitse repertoire. De creatie van zijn vriend, mecenas en leerling aartshertog Rudolf van Oostenrijk tot kardinaal aartsbisschop van Olmütz is voor Beethoven de aanleiding om in 1819 zijn compositie van de Missa Solemnis op de rails te zetten. Er is geen compositieopdracht, Beethoven noteert enkel dat: ‘de dag dat er een plechtige mis, door mij gecomponeerd, zal worden uitgevoerd tijdens de installatieceremonie van uwe keizerlijke hoogheid één van de glorierijkste dagen van mijn leven zal zijn’. Het wordt vlug duidelijk dat deze ‘mis’ zowel de feestelijke installatie van zijn pupil als het traditioneel concept van een jubelmis overstijgt. De compositie is verre van klaar voor de plechtige misviering in de kathedraal van Keulen op 9 maart 1820. De compositie zal vier jaar in beslag nemen en pas worden afgewerkt als Beethoven met de compositie van zijn Negende Symfonie begint.

Niettegenstaande Beethoven slechts drie belangrijke religieuze werken componeerde, namelijk het relatief kort oratorium Christus am Ölberge, Mis in C en Missa Solemnis, is hij zijn ganse loopbaan gefascineerd door kerkmuziek. Hij doet intens research naar wat voor hem de ware kerkelijke stijl is: de Palestrina traditie. Tezelfdertijd is hij ervan overtuigd dat deze stijl definitief tot het verleden behoort en niet terug tot leven kan worden geroepen. Hij zoekt koortsachtig naar nieuwe vormen voor een nieuwe religie. Beethoven analyseert de misteksten, noteert interpretaties en raakt van langsom meer gefascineerd door het materiaal. De nieuwe, humane betekenis die deze Latijnse mistekst voor hem krijgt laat hem niet meer los. Gaandeweg verwijdert bij Beethoven de betekenis van de misteksten zich van de liturgie en krijgen ze een rijkere dimensie, een nieuwe betekenis.

De Missa Solemnis van Beethoven kunnen we als het scharniermoment noteren waarop in de westerse cultuur de kunsten en de religie elk hun eigen weg gaan. De eeuwenlange twee eenheid waarin talloze meesterwerken zijn ontstaan is niet meer. Beethoven laat in zijn mis niet langer de stem van het sacrale, het goddelijke klinken maar deze van de mens. Het is een emotioneel betrokken Beethoven die het woord voert. Zijn boodschap is hoogst persoonlijk en humaan. Langzaam maar zeker wordt zijn discours persoonlijker, emotioneler en expressiever, komt het met andere woorden in de buurt van de Romantiek. Hij creëert een soort innerlijke religiositeit die nog weinig te maken heeft met een conventionele misviering in de kerk. De bezetting is navenant: volledig symfonisch orkest, vierdelig koor en vier solisten.

De verwijdering van de traditionele liturgie voltrekt zich systematisch van het Kyrie naar het Agnus Dei. Het begin van de mis met het Kyrie is nog vrij traditioneel en geïnspireerd door de traditionele kerkgezangen. De muziek staat zeer dicht bij het ritme, de klemtonen en de intonatie van de tekst. Muziek en tekst zijn zeer nauw gelinkt. De tekst zorgt voor de organische eenheid van het werk. In het Gloria schildert de muziek de inhoud van de tekst met expressieve, contrasterende blokken muziek. Het Credo is diametraal het tegenovergestelde van het Gloria. Het is een opeenvolging van sonore beelden, expressieve tekens die allemaal op zichzelf staan in een poging om een directe expressie te vinden. Uiting van vrije expressiviteit die niet langer aan regels is gebonden. De mens Beethoven wil zich meten met het hogere. Het Sanctus daarentegen is dan weer introvert en mediterend. Dit deel is doordrongen van hoop en optimisme. Het gaat crescendo naar gevoelens van vrede, sereniteit en waardigheid. Het laatste deel Agnus Dei is een gebed voor vrede, voor ‘innerlijke en wereldse vrede’ schrijft Beethoven. Dit gebed wordt even onderbroken door oorlogsgewoel. Slagwerk en trompetten spelen een meedogenloze mars. De solisten reageren met een passievol gebed voor vrede. Deze muzikale confrontatie van angst en oorlog versus vrede en rust eindigt in aangehouden sereniteit.

Dmitri Jurowski, kersvers Chef-Dirigent van de Vlaamse Opera, dirigeert het Symfonisch Orkest en Koor van de Vlaamse Opera in deze indrukwekkende partituur. Vier eersterangs zangers vertolken de solopartijen. De sopraanpartij wordt vertolkt door Marion Ammann, waarvan Opernwelt recent schreef dat ze zich met haar roldebuut (Arabella) in de rij van de grootste vertolksters had gezongen. De Duitse Tanja Ariane Baumgartner, deze zomer te gast op de Salzburger Festspiele, zingt de mezzopartij. Michael Spyres die iedereen zich nog herinnert als de schitterende Candide in de gelijknamige productie van vorig seizoen, neemt de tenorpartij voor zijn rekening. Werner Van Mechelen die zijn sporen verdiende op alle grote concertpodia vertolkt de baritonpartij.

Praktisch:

Ludwig van Beethoven (1770 – 1827)
Missa Solemnis, opus 123
Muzikale leiding Dmitri Jurowski
Koorleiding Yannis Pouspourikas
Sopraan Marion Ammann
Mezzosopraan Tanja Ariane Baumgartner
Tenor Michael Spyres
Bas Werner Van Mechelen
Symfonisch Orkest van de Vlaamse Opera
Koor van de Vlaamse Opera

Muziekcentrum De Bijloke Gent 22 april | 20.00 u
deSingel Antwerpen 23 april | 20.00 u
Kaarten €10 - €45 | 070 22 02 02 www.vlaamseopera.be

Labels: , , , , , , , ,

eXTReMe Tracker
My Google AJAX Search API Application
Loading...