10 januari 2011

Een nieuwe Hérodiade in de Vlaamse Opera.

Een van de meest eigenzinnige operamakers van het moment, Joachim Schlömer, maakt zijn debuut bij de Vlaamse Opera met Jules Massenets grand opéra Hérodiade. De Vlaamse Opera presenteert Hérodiade in een herziene versie , herschreven en bewerkt door Joachim Schlömer, Dmitri Jurowski en Xavier Zuber. Ze bewerkten het libretto om het werk de nodige dramaturgische spankracht te geven. Ze baseerden zich hiervoor op de tweede versie die geschreven werd na de Brusselse première van 1881. In deze versie maken we kennis met Hérodiade op het moment dat ze een verontrustende voorspelling krijgt te horen: een hardvochtige heerseres zal ze zijn, maar een moeder nooit. Meeslepende melodieën, Hérode’s waanzinsaria en grootse koorscènes maken van Hérodiade een overweldigende ervaring.

De creatie van Hérodiade had plaats in Brussel in 1881. Na de grote wereldtentoonstellingen tijdens het Tweede Keizerrijk onder Napoleon III was het onderwerp van de Oriënt niet alleen een venster op vreemde culturen, maar ook een afbeelding van de Franse koloniale heerschappij. Anders dan later bij Oscar Wilde en Richard Strauss’ bewerking van het Salomé verhaal begint Massenets Hérodiade vóór de poorten van de stad Jeruzalem, op de vooravond van een opstand, die aan de Joodse stammen onafhankelijkheid van Rome moet brengen. Koning Hérode, vazal van de keizer van Rome, poogt de Joodse stammen onder zich te verenigen. De politieke strategie van de Romeinse consul Vitellius én de voorspelling van de welbespraakte profeet Jean dat er een verlosser zal komen, bezorgen Hérode moeilijkheden. De strijd van Hérode voor onafhankelijkheid én eenheid worden door de gebeurtenissen onmogelijk gemaakt.

Bij de Vlaamse Opera wordt de latere Parijse versie gebracht van Hérodiade, waarvoor Massenet nog twee taferelen schreef: één waarin Hérode droomt van Salomé en het waarzeggertafereel tussen Hérodiade en Phanuel bij het begin van het derde bedrijf. Deze productie van Hérodiade begint met dat waarzeggertafereel. Phanuel herinnert Hérodiade eraan dat ze haar dochter Salomé heeft afgewezen ten gunste van de macht en de kroon en welk leed het opofferen haar zal bezorgen. Sindsdien doolt Salomé rond op zoek naar haar moeder en zal ze zich aansluiten bij de volgelingen van Jean, de profeet. De conflictthematiek wordt verder gezet in de erop volgende meningsverschillen binnen het door vervreemding en teleurstellingen gehavende huwelijk van Hérode en Hérodiade. Die laatste ziet trouwens goed genoeg hoe Hérode reageert telkens hij de jonge Salomé ziet. Uiteindelijk spitsen alle conflicten zich op Hérode toe. Hij belichaamt de ontgoochelde echtgenoot, de fanatieke dweper, tegelijk de intrigerende koning en de jaloerse stiefvader. Massenet geeft hem in de Parijse versie bovendien een waanzinscène waar ook de donkere kanten van zijn ambitie naar voor treden.

Hérodiade, die de feitelijke heldin is, staat in deze opera voor het vrouwelijke slachtoffer. Ook al wordt ze afgeschilderd als ambitieus, zoals Flaubert en de Bijbel aangeven, toont ze in de bewerking van Massenet een personage dat zich bewust is van de prijs van haar ambities. De politieke strijd van Herodes voor een eenheid van de volkeren wordt steeds opnieuw gestoord door het fanatisme van Jean. Het is Jeans missie om de weg te bereiden voor de hemelse gerechtigheid. Uit liefde voor Jean laat Salomé zich meeslepen in zijn fanatisme. Anders is het gesteld met de Romeinen rond Vitellius. Zij staan voor de staatsraison, met Caesar als symbool voor een rechtsstaat waar iedereen gelijk is. Maar omwille van het eigen belang zal Herodes in het verhoor van Jean het recht met de voeten treden. Het einde gaat snel. De situatie is ontspoord, en de persoonlijke belangen primeren. Jean moet sterven. Zijn fanatiek geloof in de nieuwe Messias verhardt alle fronten.

In deze opera wisselen tijden en plaatsen van de taferelen constant. Een mengelmoes van de meest verscheidene belangen en conflicten beheerst van begin tot einde het libretto en de handeling. De koorpartijen onderlijnen dit kenmerk: ze omlijsten de tableaus muzikaal op verschillende manieren maar zeker ook in de traditie van de grand opéra. Het koor is zowel Samaritanen, Farizeeërs, Sadduceeën, Ethiopiërs, Galileeërs, priesters, slaven en Romeinen. Nu eens verheerlijken ze Jeruzalem, dan zoeken ze het conflict op, of ze eisen als erotische verleiding toegang tot de tempel, bewaren ze het geloof, eisen ze gerechtigheid. De vier protagonisten in deze conflictenvertelling worden vertolkt door eersterangs zangers. De titelrol wordt gezongen door mezzosopraan Julia Gertseva die haar sporen verdiende in grote operahuizen zoals de Beierse Staatsopera, Theatro alla Scala en de Fenice. De sopraan Carmen Giannattasio, die vooral in het Italiaanse repertoire successen oogst vertolkt de rol van Salomé. Tenor Zoran Todorovich, die voor het publiek van de Vlaamse Opera zeker geen onbekende is, neemt de rol van Jean voor zijn rekening en ook de charismatische bariton Philippe Rouillon keert terug naar de Vlaamse Opera, dit keer als Hérode. Voor het volledige programma: www.vlaamseopera.be/herodiade

Ook voor Hérodiade heeft de Vlaamse Opera een uitgebreid randprogramma

Hoofddramaturg Luc Joosten het productieteam en de solisten die samen de productie Hérodiade voorbereiden doen niet enkel het hoe en het waarom van deze voorstelling uit de doeken maar laten u ook de mooiste vocale bladzijden uit de partituur horen. Een inhoudelijk en muzikaal voorsmaakje van formaat. Zo maar op een zondagvoormiddag. Na afloop kan u bij een GRATIS aperitief gezellig napraten. Vlaamse Opera Gent, zondag 23 januari, 11 uur. €5/€3 (Vrienden -26), gratis met opera+bon.

Aangezien Hérodiade gebaseerd is op de novelle van Flaubert, is deze titel een uitgelezen moment om de brug te slaan tussen literatuur en opera. In samenwerking met literatuurorganisator Behoud de Begeerte kregen drie literaire kanonnen een schrijfopdracht rond de thematiek van Hérodiade. Ze mochten een apologie schrijven voor de hoofdpersonages uit het verhaal. In het decor van de productie laten ze het resultaat horen. Voor deze editie hebben we onder andere twee vrouwelijke juristen te gast. Naema Tahir, Nederlandse met Pakistaanse roots, werkt in Straatsburg als mensenrechtenjuriste en wordt omwille van haar columns en boeken weleens de kritische moslima genoemd. De Belgisch Marokkaanse Rachida Lambaret werkt als advocate bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismbestrijding en won twee jaar geleden de Vlaamse debuutprijs met Vrouwland over allochtone jongeren die zich willen integreren. Tot slot is er Marcel Möring – winnaar van de AKO literatuurprijs voor Het Grote Verlangen en van twee Gouden Uilen voor In Babylon – in wiens werk herinnering, verleden en zijn Joodse achtergrond de rode draad vormen. Franse muziek met Oriëntaals parfum wordt vertolkt door mezzosopraan Els Mondelaers en pianist Daniel Blumenthal. Betty Mellaerts presenteert. Vlaamse Opera Antwerpen, vrijdag 4 maart, 20 uur €10 | € 5 (vrienden en abonnees).

Inleidingen
45 minuten voor aanvang van elke voorstelling geeft dramaturge Anne-Mie Lobbestael toelichting bij Hérodiade één van Massenets meest erotiserende operapartituren. In Gent in de Lullyzaal en in Antwerpen in de foyer. GRATIS in combinatie met een ticket.

Backstage
Benieuwt hoe men dit decor realiseerde? Kom naar de Backstage en ontmoet na de technische toelichting op de scène dirigent en zangers voor een gezellige babbel.
Vlaamse Opera Gent, zondag 13 februari na de voorstelling
Vlaamse Opera Antwerpen zondag 27 februari na de voorstelling

OperaLunch Hérodiade
Een muzikale kruisbestuiving tussen joodse en Arabische sferen met liederen van Bizet, Milhaud, Aubert en Ravel; pianomuziek van Félicien David en Baal Shem van Ernest Bloch. Els Mondelaers, mezzosopraan. Leonid Kerbel, viool. Daniel Blumenthal, piano.
Félicien David geldt als de vader van het oriëntalisme in de Franse muziek. Hij beïnvloedde een resem Franse componisten in de muzikale verwerking van de Oriënt zoals Saint-Saëns, Massenet en Delibes. Met zijn pianosuite Brises d’Orient als leidraad presenteren we een mix van liederen en kamermuziek waarin de joodse en Arabische cultuursferen met elkaar dialogeren. Darius Milhaud koestert zijn joodse roots in onder meer de Poèmes juifs; Louis Auberts Six Poèmes arabes combineren oriëntalisme met echo’s van Wagners en Debussy. In de liederen horen we de jonge, succesvolle mezzosopraan Els Mondelaers. Violist Leonid Kerbel vervolledigt dit panoramische programma met één van de geloofsbrieven van het muzikale judaïsme; Baal Shem van de Zwitsers-Amerikaanse componist Ernest Bloch. Drie stukken die genoemd zijn naar de legendarische mystieke rabbi Baal Shem Tov die algemeen beschouwd wordt als de stichter van de chassidische beweging. Een programma dat betovert, verleidt en in vervoering brengt!
Vlaamse Opera Antwerpen, 17 februari 12.30 uur
Vlaamse Opera Gent, 18 februari 12.30 uur
€ 10 | € 8 (vrienden, -26)
€ 12 (extra voor warme lunch, reserveren verplicht)


Guido Van Peeterssen

Labels: , , ,

eXTReMe Tracker
My Google AJAX Search API Application
Loading...